Ga meteen naar de inhoud
toegevoegd aan favorieten
verwijderd uit favorieten
Helaas is er een probleem opgetreden. Probeer het opnieuw.
Uw account wordt aangemaakt
Je account is succesvol aangemaakt en je bent nu ingelogd
U bent uitgelogd

De bergboer

Moed is hun gemeenschappelijke credo. Tegenwerking is er om te overwinnen. Samen met zijn dochter Magdalena beheert Reinhold Messner zes musea in Zuid-Tirol.

Is dat de echte Reinhold Messner?

Ik ontmoet Reinhold Messner in het basiskamp. Dat ligt niet langer in de Himalaya of in Patagonië. Zijn basiskamp is sinds 2006 het kasteel Schloss Sigmundskron bij Bolzano/Bozen, ook bekend als Firmian. Dit is het zenuwcentrum. Hier draait, zoals Messner zelf zegt, de "creatieve motor". Van hieruit worden zijn zes musea beheerd. Hij draagt een zwart hemd, zoals zo vaak. En zijn halsketting. De kraal aan Messners halsketting is een authentieke dzi-steen die hij in 1980 uit Tibet heeft meegebracht. "Zo'n steen draag je je hele leven lang. Als hij breekt, sterf je."

Reinhold Messner werd geboren in 1944. Ik schud zijn rechterhand, de hand die hem omhoog heeft getrokken op alle achtduizenders van deze aardbol. Ik denk aan de rotsen die hij heeft beklommen, aan de woestijnen en desolate landschappen die hij heeft doorkruist. Maar we gaan het vandaag niet hebben over zijn tochten en de bergtoppen die hij heeft overwonnen. Vandaag krijg ik de kans om een andere kant van de grote bergbeklimmer te leren kennen. Misschien wel zijn meest authentieke kant. 

Onafhankelijk kunnen leven is essentieel voor mij.

Hij is mager en niet opvallend groot. Maar als hij begint te spreken, vult hij de ruimte en groeit hij. Onmiddellijk. Ik kan het voelen.

Meneer Messner, in 1983 hebt u het kasteel Schloss Juval gekocht. Dat is nu dertig jaar geleden. Wat had u  voor ogen? Wou u zelfvoorzienend en onafhankelijk zijn?

Dat is altijd essentieel geweest voor mij. Ik wil onafhankelijk leven. Het model dat ik van Juval heb gemaakt, heb ik niet zelf uitgedacht. Ik wou van Juval een model voor zelfvoorziening maken, omdat mijn roots in die wereld liggen. En omdat het me zo boeit.

Tegenwoordig kunnen toeristen een boerderijvakantie doorbrengen in Oberortl op de heuvel van Schloss Juval. Maar als zich vandaag een grote crisis zou voordoen, dan biedt de boerderij plaats aan de pachter, mijn gezin en mijn hele familie. Met mijn broers, hun vrouwen en kinderen zijn dat ruim 50 personen. Zoals vroeger. Toen leefden er in elke grote boerderij meerdere generaties onder één dak. Wat ze nodig hadden, produceerden ze zelf: graan, fruit, groente, melk, vlees en hout. Natuurlijk ben ik me ervan bewust dat het idee van een zelfvoorzienende boerderij een ideaal is, misschien ben ik ook te romantisch. Maar een boerderij zorgt ervoor dat er eten is voor het gezin. Die functie van voedselvoorziening wordt van generatie op generatie doorgegeven.

In symbiose met de Zuid-Tiroolse bergboeren

U hebt uw droom waargemaakt. Schloss Juval, de zomerresidentie van het gezin, herbergt een museum, boerderijen en een winkel met boerderijproducten. Klopt het dat de pachters van de boerderijen op Juval u geen pacht betalen?

Reinhold Messner. Dat klopt. Ze betalen me in natura. En dat is prima. Ik heb geen inkomsten nodig uit de boerderijen. Ik wil alleen dat ze in stand worden gehouden. Wijn hebben we dankzij het wijngoed Unterortl hier op Juval. Een geweldige wijn trouwens, die regelmatig in de prijzen valt in de Gambero Rosso Ik vind het erg belangrijk dat de boeren zelf nadenken over wat ze willen kweken en wat ze willen verwerken. Dat zijn beslissingen die ze zelf moeten nemen. Het enige wat ik van hen verlang is dat ze een bepaald aantal dieren houden, dat ze maaien en het landschap onderhouden. En dat ze het met hart en ziel doen. Ik wil dat de Zuid-Tiroolse bergboerencultuur wordt voortgezet (zie het boek over Reinhold Messner, "Selbstversorger & Bergbauer" (Zelfvoorzienend & bergboer)

Homemade lekkers voor op tafel

Er staat dus altijd wel iets van Juval op tafel bij u thuis? 

(lacht) Dat klopt. Jakvlees bijvoorbeeld, of spek. Ik moet ook zeggen dat mijn vrouw bijzonder vlijtig is op het gebied van zelfvoorziening. Wat ze nodig heeft haalt ze uit de tuinen rond Juval, ze kookt jam en maakt groente in. Zo hebben we altijd iets lekkers voor op tafel als we weer in Meran/Merano zijn. Op Juval wonen we alleen in de zomermaanden juli en augustus. Wat in Juval geproduceerd en verwerkt wordt, komt natuurlijk ook op het bord in de buschenschank-taverne van Juval.

Boeren zijn essentieel voor de regio

We zitten in de schaduw, omsloten door de stenen muren van Schloss Sigmundskron. Rust en stilte dalen over ons neer. Ik zie sacrale figuren en lees passages van citaten, soms verborgen in de stenen, soms opvallend. Hoewel er een snelweg ligt vlak naast Zuid-Tirols oudste burcht, hoor ik alleen vogels fluiten, stemmen van museumbezoekers en helikopters die bij het naburige ziekenhuis van Bolzano/Bozen landen. Blauwe ogen flitsen onder zijn dichte, grijswitte haar. Als Reinhold Messner vertelt, neemt hij zijn tijd. Hij heeft ook veel te vertellen, veel ervaringen te delen. Ook op politiek vlak houdt hij zich niet in. Hij wil zijn stem doen horen, mensen bewust maken. Hij wil dat we stilstaan en nadenken. Hij discussieert graag en hij weet veel, maar het liefst van al wil hij actief zijn.

Zijn beroep is bergboer. Zo staat het al 30 jaar zo op zijn identiteitsbewijs. Reinhold Messner groeide op als zoon van de dorpsonderwijzer in het Villnösstal, een klein, afgelegen dal in Zuid-Tirol. Het fascineert hem dat de boeren vroeger zo veel macht hadden. "Elke boerderij", aldus Messner in het boek "Selbstversorger & Bergbauer", "was een staat binnen een staat. De boer had het voor het zeggen." Ik vraag me af of hij misschien daarom Schloss Juval heeft gekocht. Om eindelijk de boer te kunnen zijn die hij altijd had willen zijn?

Op weg naar Firmian dacht ik bij mezelf: eerst bergbeklimmer, nu bergboer. Zijn de natuur en de bergen altijd uw thuis geweest, meneer Messner?

Ik zie mezelf ondertussen meer als bergboer dan als bergbeklimmer, ook al voer ik niet de dagelijkse taken van een boer uit. Ik hak geen hout meer. Ik heb er de tijd niet voor en ik word ouder. Maar ik beschouw mezelf als boer. Ik heb me altijd verbonden gevoeld met de boerenwereld, en ik maak me grote zorgen over de huidige situatie van de bergboeren in Zuid-Tirol. De melkprijzen zijn een groot probleem. Als de prijs voor melk onder de 40 cent per liter duikt, kunnen de boeren in Zuid-Tirol hun boerderij niet langer houden.

U zegt altijd weer: Boeren zijn fundamenteel voor de regio, voor elke regio.

Absoluut. Ons verzorgde, bewerkte cultuurlandschap is van het allergrootste belang voor Zuid-Tirol. Het is bepalend voor de Zuid-Tiroolse flair. De bewoning van de Zuid-Tiroolse bergen heeft een grote schat voortgebracht die we koste wat het kost moeten behouden. De boeren moeten kunnen werken, ze moeten daar ondersteuning voor krijgen. Het maakt geen verschil of er een skipiste in de berg Kronplatz wordt uitgekapt of dat de boeren hun hout kappen om het te verkopen, zoals ze de afgelopen honderd jaar hebben gedaan. Ze benutten de cultuurgrond. Dat ze de wildernis zouden vernietigen, klopt gewoonweg niet.

Juval is een magische plek. Ik heb het kasteel een paar jaar geleden verkend met mijn kinderen. De maskers, de fresco's, de oude muren en de ongerepte natuur rondom: een perfecte mix. De man achter dit alles heb ik altijd willen ontmoeten. Met zijn dochter Magdalena heb ik daarnet al kennisgemaakt. Ze is even uit haar kantoor gekomen voor de fotosessie. Nu zit ik aan tafel met Reinhold Messner. Wat ik zou willen weten: is Juval naar hem gekomen of is hij naar Juval gekomen? Hoe hebben ze elkaar gevonden?

Liefde op het eerste gezicht

Hoe bent u bij Juval uitgekomen, meneer Messner?

Ik ben beginnen te zoeken in 1978. Eigenlijk wou ik een boerderij kopen in Villnöss, maar dat lukte niet. Ik heb de ene eigendom na de andere bezocht, ik zeg er niet bij welke. Ik had net een kasteel in het dal Vinschgau van mijn lijstje geschrapt omdat het financieel niet haalbaar was, toen ik op de terugweg Schloss Juval spotte. Ik zat in de auto. Naast me zat iemand uit Vinschgau. Ik vroeg hem: "Wat is dat daar?" Hij maakte een afwijzend gebaar en zei: "Nee, niet goed."

Was dat de trigger om toch te gaan kijken?

Waarschijnlijk. We reden dus de berg op naar Juval, ook al raakten we met de auto maar halfweg. De rest hebben we te voet gedaan. Ik moest door een bres in de muur kruipen om binnen in het kasteel te raken, want alle vensters waren dichtgetimmerd met planken. De grond was overwoekerd met struikgewas. Toen viel mijn oog op de binnenplaats, waar himalayaceders stonden. En ik was verkocht.

Een soort pensioenplan

Het verhaal van het kasteel dat wakker gekust wordt, ontroert me. Reinhold Messner doet een bod op Juval en het wordt aanvaard. De verkoper is een oudere heer. Later verkoopt hij ook de boerderijen op Juval aan de bergbeklimmer. Het was de uitdrukkelijke wens van de voormalige eigenaar dat Juval in Zuid-Tiroolse handen zou blijven. Messner is op dat moment nog geen veertig jaar oud. Hij gaat minder vaak op expeditie, hij denkt meer en meer aan zijn veiligheid. Juval ziet hij als een soort pensioenvoorziening. Hij is slim, vindingrijk en volhardend. Het zijn eigenschappen die ik erg waardeer.

Juval is perfect

Van Juval hebt u dan in 1995 uw eerste museum gemaakt?

Eerst was er het "Flohhäuschen", een minimuseum in Sulden/Solda met een paar curieuze collecties. Daarna kwam Juval en ik blijf het herhalen: Er is geen mooiere plek in Zuid-Tirol dan Juval. Juval is perfect. Toen de politici zagen dat de restauratie van het kasteel zo mooi was gelukt, kreeg ik hun vertrouwen toen ik ook Sigmundskron wou aanpakken. Niemand was daar tot dan toe in geslaagd. Juval had me ook de moed gegeven om voort te werken op het thema bergen. Ik had intussen in Juval al een aantal objecten verzameld en realiseerde me dat ik Juval kon beheren, ook financieel. En ik besefte dat ik een kasteel kon restaureren, in samenwerking natuurlijk met bekwame architecten en Monumentenzorg. Al moet ik toegeven dat het ook altijd een risico was.

Zijn grootste wens

Heeft tegenwerking u nooit afgeschrikt? Want er was wel wat tegenwerking de voorbije 25 jaar, toen u de musea opbouwde.

Ik heb niets tegen weerstand. De bergen bieden weerstand. Voor Hannibal waren de Alpen een weerstand. Ik moet zelfs zeggen: De grootsheid van mijn musea heb ik juist te danken aan de weerstand die ik heb ondervonden. Om het met de woorden van Goethe te zeggen: "Met de stenen die je in de weg worden gelegd, kun je iets groots bouwen." Toen ik Juval had gekocht, passeerden er per jaar toevallig tien toeristen. Nu zijn het er elk jaar 50.000.

Hij heeft veel bereikt. Nee, ik moet het anders zeggen. Hij heeft iets ongelooflijks bereikt. Alles wat hij aanpakt wordt een succes, ook op Juval. De winkel "Vinschger Bauernladen", een coöperatief van 80 boeren uit Vinschgau, is een succes. De boerderijen van Ober- en Unterortl zijn een succes. Het kasteel dat hij bewoont is perfect gerenoveerd. Hetzelfde geldt voor de kastelen Schloss Sigmundskron en Schloss Bruneck. Reinhold Messner is een alleskunner, een einzelgänger, een pionier. Iemand die tegelijk bewaart en verandert. Hij vertelt graag verhalen, maar boeken schrijft hij "nog maar één keer per jaar". Het helse tempo heeft hij wat teruggeschroefd. Hij wil mensen persoonlijke verantwoordelijkheid geven. Hij wil hen laten zien dat ze het kunnen. Hij is iedere keer anders en toch altijd dezelfde. Hij past zich aan, maar volgt weg die hij voor zichzelf uitstippelt. Een bergbeklimmer moet dat kunnen, een bergboer ook. Een leven lang. Heeft iemand als hij nog verlangens? Ik vraag het hem:

Wat wenst u, meneer Messner?

Zijn stem wordt zacht en zijn maatschappelijke ambitie om cultuur door te geven, versmelt met zijn persoonlijke ambitie. "Ik wens met hart en ziel dat mijn dochter Magdalena erin slaagt om de musea in stand te houden. Ik weet als geen ander hoe moeilijk het is om een museum in leven te houden."

Tekst: Ursula Lüfter
Foto's: Alex Filz
Video: Alexander Schiebel
Publicatiejaar: 2016 - Wat ons beweegt

Accommodation image
Finish your booking for
Accommodation name
0  room rooms Not selected Zonder bord Ontbijt Halfpension Vol pension Alles inclusief
Total price: 0 €
(incl. VAT / excl. local tourism tax)